Willen wij een vaccinatiebewijs?

March 23, 2021

Vorige week vertelde Arnold over het vaccinatiebewijs en aandachtspunten vanuit de AVG en identiteit. Privacy stopt natuurlijk niet bij enkel wetgeving. De wetgeving is een voortvloeisel uit wat wij als maatschappij goed en fout vinden. Je kan de AVG dus zien als een praktische vorm van privacyethiek. Ethiek bepaalt dus mede de rechtmatigheid van een verwerking. We bepalen of we het wel moeten willen.

In deze blog ga ik privacyvraagstukken van het vaccinatiebewijs kort vanuit drie grote ethische stromingen belichten. Dit blogje is geen uitgebreide ethiekles. Verwacht dus niet dat de korte uiteenzetting echt recht doet aan het uitgebreide achterliggende gedachtengoed. Maar, hopelijk geeft het je handvatten om zelf na te denken over ethiek en privacy.

Het gaat om de consequenties!

Een grote stroming in de ethiek is het consequentialisme. Voor een aanhanger van deze stroming gaat het om de consequentie van een handeling. Moreel juist is wat leidt tot een goed gevolg. Filosoof John Stuart Mill is van mening dat wij als mens streven naar zo veel mogelijk geluk. Het moreel juiste is dat wat leidt tot de maximalisatie van geluk. Niet het geluk voor één individu, maar het grootste geluk voor het grootste aantal mensen.

Vanuit deze gedachten kan je zeggen dat het doel de middelen heiligt. We willen weer eens naar buiten, het restaurant, een feestje of op vakantie. Misschien geldt dit niet voor alle mensen, maar wel voor bijna alle. Die enkeling die het vaccinatiebewijs niet wil of kan hebben, kan ook niet naar een feestje. Maar, dat kan nu ook niet. Eigenlijk verandert er weinig voor dat individu. De bezwaren van een enkeling wegen dan niet op tegen de voordelen van de grote groep. Wat maakt het dan uit dat jouw bijzondere persoonsgegevens daarvoor verwerkt moeten worden en op welke manier dat gebeurt? De meeste mensen kunnen met het vaccinatiebewijs wel veel meer, dat levert een hele hoop geluk op voor heel veel mensen.

Maar waarom doe je dan iets?

Een stroming die tegenover consequentialisme staat is deontologie. Volgens een deontoloog gaat de vraag over wat een goede handeling is niet om de uitkomst, maar om de intentie die je hebt. Een uitleg die filosoof Immanuel Kant geeft is dat je niet mag handelen volgens regels waarvan je niet zou kunnen willen dat het een algemene wet zou worden of kunnen worden. Bij alles wat je doet zou je dus moeten afvragen: zou ik het goed vinden als iedereen zo handelt? Stel je hebt de intentie om te liegen (al dan niet om bestwil). Denk je dan een wereld in waarin iedereen alleen maar liegt. Mij lijkt dat in ieder geval een erg vervelende wereld. Een wereld waarin iedereen de waarheid spreekt zou ik wel goed in kunnen leven. Liegen is dus fout, de waarheid spreken is goed.

Ik weet niet zeker wat de intentie is achter het maken van een vaccinatiebewijs. Het lijkt mij mensen op een veilige manier meer vrijheden geven. Dat klinkt als een goede intentie. Wij hechten veel waarden aan vrijheid en veiligheid. Ik kan me ook een wereld indenken waarin iedereen voor alle mensen een vrije en veilige omgeving wil creëren. Er moet wel uitgekeken worden dat de intentie niet enkel om vrijheid en veiligheid voor mensen draait. Wanneer het bijvoorbeeld verschuift naar het stimuleren van de economie kan het problematisch worden. Stel, de intentie is om mensen weer geld te laten uitgeven in winkels, dan zijn de mensen eigenlijk meer een middel om de economie weer op de rails te krijgen. Mensen enkel als middel gebruiken om je doelen te bereiken gaat volledig in tegen het gedachtengoed van deontologie. Je moet de ander ook altijd als een doel zien, niet alleen als middel.

Het gaat niet alleen om goed en fout!

Een hele andere manier om naar ethische vraagstukken te kijken vinden we in de deugdethiek. Niet alles is per sé goed of fout, het is een glijdende schaal. Iets is deugdzaam als het goed is. Een mes is deugdzaam als het goed snijdt. Een mens is deugdzaam als het een goed mens is. Onze deugden zijn onze eigenschappen, onze karaktereigenschappen. Een deugdzame karaktereigenschap is bijvoorbeeld betrokkenheid. Maar je moet het niet overdrijven door bemoeizuchtig te zijn, of juist te weinig betrokken zijn en je afstandelijk gedragen. Het zijn geen harde regels: wie een bepaalde deugd bezit, heeft inzicht in hoe hij in bepaalde situaties moet handelen.

Wat maakt een vaccinatiebewijs deugdzaam? Allereerst moet het ervoor zorgen dat je weet of iemand gevaccineerd is. Vanuit privacyoogpunt zou je zeggen dat een van de deugden van het vaccinatiebewijs is dat het privacyvriendelijk werkt en je zeker weet dat de gegevens kloppen bij de persoon die je controleert. Een deugdzaam vaccinatiebewijs zou misschien, zoals Arnold al vertelde, met elektronische identiteiten en attributen betrouwbaar en efficiënt het gewenste resultaat behalen. Dit alles met meer controle over de gegevens en een goede borging van dataminimalisatie.

Ethiek brengt vaak meer vragen dan antwoorden, maar hopelijk helpen deze gedachten gangen jou bij het bepalen wat goed en fout is bij het vaccinatiebewijs.

Dus, wat vind jij?

Download